Morêna

De Vouiquipèdia, l’enciclopèdia abada.
Cél articllo est ècrit en arpetan supradialèctâl / ORB lârge. Lo blâson panarpetan


Pâge d’éde sus l’homonimia Por los articllos homonimos, vêde Morêna.
Lo gllaciér d’Aletsch en Suisse.

Na morêna[1],[2],[3] est un cllapiér (apelâ avouéc till) rogiê et transportâ per un gllaciér ou ben per na calota polèra. Y at de morênes que pôvont vêre pendent lor transpôrt, dessus ou ben dedens la gllace, d’ôtres sont dèposâyes sus lo desot-planchiér, mârques de vielys gllaciérs : los matèriâls que s’abadont des fllancs de la montagne sont charreyês per lo gllaciér et pués betâs bâs quand ceti fond, g·ènèralament a la méma hôtior, de yô que vint un empilament de rochiérs.

Ètimologia[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]

Morêna de fllanc du biouègno de Fèrpècllo dedens la règ·ion d’Evolênna.

Lo tèrmo morêna vint du viely savoyârd morena (« renfllament de tèrra »), dèrivâ d’un ètimon prèromen murr- (« molâr, crét »).

La parola morêna pôrte na dobla significacion, les origines de la morêna sont de doves sôrtes :

  • alogèna : tot cen que lo gllaciér recêt en sa surface (cllapiérs dius a la crioclastia per ègzemplo). Cela morêna protège lo gllaciér du rayonament du solely (cf. la Mar de Gllace),
  • originèra : matèriâls fêts per l’ôvra méma du gllaciér (breyâjo de son liét).

Notes et rèferences[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]

Notes[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]

Vocabulèro[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]

Rèferences[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]

  1. (fr) Domenico Stich, « Francoprovençal. Proposition d’une orthographe supra-dialectale standardisée » [PDF], Tèsa de doctorat, Univèrsitât Paris-Sorbona, 2001, p. 1222, 1424 et pués 1492.
  2. (fr) Domenico Stich, « Dictionnaire francoprovençal-français et français-francoprovençal », Tonon, Le Carré, 2003, p. 98, 286 et pués 326.
  3. (fr) Rogiér Virèt - « Dikchonéro Fransé - Savoyâ - Dictionnaire Français - Savoyard » [PDF], 7éma èdicion reviua et ôgmentâye, 2019, p. 1971.