Hèmisféro (g·eografia)
|
Cél articllo est ècrit en arpetan supradialèctâl / ORB lârge. | 
|
Por los articllos homonimos, vêde hèmisféro.
En g·eografia, ’n hèmisféro est na mêtiêt de la Tèrra. Lo gllobo pôt étre divisâ en doux hèmisféros, châcun centrâ dessus un pouent qu’at coment nom lo polo et qu’est sèparâ de l’ôtro per un grant cèrcllo.
Bise et mié-jorn
[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]Lo gllobo tèrrèstro est divisiblo en doux hèmisféros bise et mié-jorn. En centrent lo premiér dessus lo polo Bise, lo second dessus lo polo Mié-jorn, la sèparacion des doux sè fassent u nivél de l’èquator.
Levant et cuchient
[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]De façon pariére, pôvont partagiér la Tèrra en un hèmisféro cuchient et un hèmisféro levant en pregnent en comptio les parties u cuchient et u levant du mèridian de Greenwich. Contrèrament a cela centrâye dessus los doux polos de l’axo de rotacion et l’èquator, cel’ôtra division sè fât dessus un traciê arbitrèro, que retint Greenwich coment mèridian de rèference. En tèoria, ègzistont tant d’hèmisféros Levant et Cuchient que de mèridians.
Tèrra et ocèan
[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]O est possiblo de dètèrmenar ’n hèmisféro tèrrèstro, que rassemblerêt lo més de tèrres èmèyêes, et pués ’n hèmisféro maritimo, que contindrêt lo més d’ocèans.
L’hèmisféro tèrrèstro est centrâ dessus 47° 13′ B, 1° 32′ C, a Nantes en France. Contint 85 % de les tèrres èmèyêes, que l’Eropa, l’Africa, l’Amèrica de Bise, et pués lo més grôs de l’Asia et de l’Amèrica du Mié-jorn. L’hèmisféro maritimo, centrâ dessus 47° 13′ M, 178° 28′ L u levant de la Novèla-Zèlanda, contint lo més grôs de l’ocèan Pacefico et de l’ocèan Endien, et pués l’Ôstralia, la Novèla-Zèlanda, les iles Fidj·i, l’Antartica, lo mié-jorn de l’Amèrica du Mié-jorn et du Sud-Èste asiatico.
Quand ben que l’hèmisféro tèrrèstro contint lo més de tèrres èmèyêes possiblo, cetes ocupont portant ren que 49,5 % de sa supèrficie totâla : l’hèmisféro tèrrèstro réste en maj·oritât maritimo.
Jorn et nuet
[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]Tôrn a tôrn, pôvont asse-ben prègiér d’hèmisféros quand vôlont pèr ègzemplo difèrenciér la partia de la Tèrra bâgnêe dens la lumiére du jorn de l’hèmisféro plongiê dens lo nêr. Dens cél câs, la limita entre-mié los doux hèmisféros est dèfenia per la legne du tèrmenior et pués change a mesera de la rotacion de la Tèrra sus lyé-méma.